Sejarah Wangsa Maju: The Battle of Bukit Dinding, The Forgotten War of Perang Kelang

Ketika aku sedang menelaah tentang sejarah Perang Saudara Selangor atau lebih dikenali sebagai Perang Kelang, aku telah terbaca satu artikel sejarah yang menarik yang berkaitan dengan lokasi di Wangsa Maju iaitu Bukit Dinding. Tulisan artikel ini memaparkan kisah siri perang Kelang yang berlaku pada 1870 dan lebih dikenali sebagai The Battle of Ampang. Tulisan artikel ini agak menarik berikutan ia melibatkan sedikit kawasan Wangsa Maju iaitu di sekitar kawasan Bukit Dinding dan kawasan Lembah Sungai Gisir, Hulu Kelang. Berikut merupakan sedutan daripada artikel berikut:

Kapitan Yap directed the fighting from Kuala Lumpur and did not take to the field himself. As soon as he learnt that Chong Chong was digging himself in near Ampang, he sent a force of 600 men under Hiu Fatt and Tung Khoon to Ulu Klang with the intention of cutting Chong Chong's line of retreat and threatening the right flank of his position. Immediately after arriving at Ulu Klang, Hiu Fatt’s men established contact with Mashhor’s contingent. The next day, they started to attack Mashhor’s army. Fighting began at about 10 or 11 in the morning and lasted until late in the afternoon. By then, Mashhor’s men were routed and suffered heavy losses. Mashhor himself made his way to Chong Chong’s camp near Batu Ampat and suggested an immediate counter-attack, before Kapitan Yap’s men could consolidate their postion. Chong Chong agreed with the proposal, and on the same night, he led a force of about 2,000 men (from the combined force) towards Ulu Klang.

In the meantime, Hiu Fatt and Tung Khoon had returned to their improvised camp at Ulu Klang. During the night, much to the surprised of Hiu Fatt and his men, they were woken up by sounds of firearms and shouting, and discovered that Mashhor’s force were in front of their position. Without hesitation, Hiu Fatt immediately gave orders for a direct attack to be made on the enemy. While the fighting was in progress, Chong Chong’s army emerged from the rear of Hiu Fatt's position (presumably along the north flank of Bukit Dinding and down the valley of the Sungei Gisir), thus Hiu Fatt and his men were trapped between two larger units of enemy forces.

Fortunately, Kapitan Yap had decided that evening to reinforce his troops at Ulu Klang, and had sent Chung Piang with 400 men to Hiu Fatt's camp. They arrived in the middle of the battle, and presumably at the rear of Chong Chong’s encircling force. After a long struggle, Chong Chong was forced to retreat to his stockade at Ampang. The Kapitan's force lost 40 men with another 100 wounded, but Chong Chong's force suffered heavier losses.

Berdasarkan artikel yang ditulis ini, maka aku cuba untuk membayangkan kisah sebenar yang berlaku di dalam Battle of Bukit Dinding ini menggunakan peta yang dilukis oleh British pada 1883.

========================================================================

Latar Belakang Perang Kelang (Perang Saudara Selangor)

Perang Kelang ataupun Perang Saudara Selangor berlaku dari tahun 1867 hingga 1874 bermula dengan perbalahan antara kerabat Diraja Selangor iaitu Raja Abdullah bin Raja Jaafar selaku Penguasa Daerah Klang dan Raja Mahdi bin Raja Sulaiman selaku anak bekas Penguasa Daerah Klang yang dipecat iaitu Raja Sulaiman. Perbalahan ini berlarutan sehinga menjadi perang saudara di mana Raja Abdullah yang disokong oleh pakatan Bangsawan Diraja Bugis dan Kongsi Gelap Hai San berperang dengan Raja Mahadi yang disokong oleh pakatan Melayu Sumatera Mandeling & Rawa dan Kongsi Gelap Ghee Hin. Pada awalnya, Raja Mahadi berjaya menewaskan Pakatan Raja Abdullah dan menawan keseluruhan Klang dan Kuala Lumpur di samping menaikkan Yap Ah Loy (Kongsi gelap Hai San) sebagai Kapitan Kuala Lumpur. Sultan Selangor kemudian melantik Tengku Kudin menggantikan tempat Raja Abdullah dan bekerjasama dengan pihak British dan tentera Negeri Pahang untuk menentang pemberontakan Raja Mahadi ini. Melihat keadaan yang lebih memihak kepada Tengku Kudin, maka Yap Ah Loy telah mengkhianati pakatan Raja Mahadi dan bertindak menyokong pakatan Tengku Kudin pula. Oleh kerana itu, Raja Mahadi telah berpakat dengan bekas ketua Yap Ah Loy iaitu Chong Chong dan Syed Mashoor untuk menyerang Kuala Lumpur dan memburu Yap Ah Loy yang telah mengkhianati beliau itu. Maka bermulalah di sini The Battle of Kuala Lumpur.

Gambar 1: Salah satu daripada lombong bijih timah terawal di Kuala Lumpur. Perebutan Hak Perlombongan dan Perdagangan Bijih Timah ini mengundang kepada tercetusnya Perang Kelang di antara Kerabat Diraja Selangor.

Babak Pertama.

Pasukan Pakatan Raja Mahadi seramai 2000 orang askar yang diketuai oleh Chong Chong telah berkubu di Batu 4 1/2 , Jalan Ampang (kini Jalan Doraysami) bersedia menyerang dan menawan Kuala Lumpur. Di Ulu Kelang pula, pasukan yang diketuai oleh Syed Mashoor bersedia untuk memberi bantuan kepada Pasukan Chong Chong untuk menyerang dan menawan Kuala Lumpur.

Babak Kedua

Mengetahui Pasukan Raja Mahadi akan menyerang Kuala Lumpur, Yap Ah Loy telah bertindak menghantar sepasukan tentera yang diketuai oleh orang kanannya, Hiu Fatt and Tung Khoon ke Ulu Kelang sebagai persediaan untuk menutup laluan bantuan Pasukan Chong Chong di samping mengelakkan daripada mereka melarikan diri sekiranya Pasukan Raja Mahadi ini kalah di dalam pertempuran. Tanpa diketahui oleh Yap Ah Loy, pasukan mereka ini telah bertembung dengan pasukan Syed Mashoor yang telah berkubu di Ulu Kelang ini sehingga menyebabkan pertempuran antara mereka berlangsung. Pasukan Syed Mashoor mengalami kekalahan dan berundur daripada Ulu Kelang untuk persiapan rancangan strategi baru.

Babak Ketiga

Syed Mashoor telah meminta bantuan daripada Pasukan Chong Chong untuk menyerang Pasukan Yap Ah Loy yang kini telah berkubu di Ulu Kelang. Seramai 600 orang askar Pasukan Chong Chong telah dihantar untuk tujuan tersebut dan mereka berkubu di kawasan Lembah Sungai Gisir di Utara Bukit Dinding. Pada waktu malam tanpa disedari oleh Hiu Fatt and Tung Khoon, Pasukan Syed Mashoor  telah menyerang mereka secara serang hendap manakala Pasukan Chong Chong pula menyerang mereka dari arah belakang. Keadaan ini menyebabkan Pasukan Yap Ah Loy terkepung dari arah depan dan belakang

Babak Keempat.

Yap Ah Loy telah bertindak menghantar pasukan bantuan tanpa menyedari Pasukan mereka di Ulu Kelang diserang dengan teruk oleh Pakatan Raja Mahadi itu. Pasukan bantuan Yap Ah Loy ini tiba di Sungai Gisir di belakang pasukan Chong Chong tepat pada ketika kedua-dua pasukan ini sedang bertempur. Maka Pasukan bantuan ini telah bertindak menyerang dari belakang Pasukan Chong – Chong untuk membantu pasukan Hiu Fatt and Tung Khoon yang sedang terkepung itu.

Babak Terakhir.

Pasukan Chong-Chong dan Pasukan Syed Mashoor mengalami kekalahan teruk daripada pertempuran ini. Akhirnya mereka telah berundur ke Ampang dan perancangan The Battle of Kuala Lumpur kini tergendala disebabkan kekalahan teruk daripada Pakatan Raja Mahadi. Pasukan Yap Ah Loy kemudian mengukuhkan kawasan Hulu Kelang dan menyebabkan Pakatan Raja Mahadi ini menukar strategi mereka untuk persediaan menawan Kuala Lumpur pada masa akan datang.

========================================================================

136 tahun selepas pertempuran ini berlangsung, aku telah cuba untuk menjejak kesan peperangan ini. Tidak banyak cerita yang diketahui berkenaan pertempuran Bukit Dinding ini (The Battle of Bukit Dinding) di dalam internet dan juga buku sejarah melainkan daripada rekod sejarah Yap Ah Loy. Namun begitu, peristiwa The Battle of Bukit Dinding ini seharusnya direkodkan sebagai satu sejarah Wangsa Maju dan menunjukkan bahawa Bukit Dinding di Wangsa Maju ini menjadi saksi keterlibatan kawasan ini di dalam peristiwa sejarah Perang Kelang atau Perang Saudara di Selangor.

Pemandangan Bukit Dinding dari arah AU4, Ulu Kelang, Selangor dan pemetaan Bukit Dinding di dalam peta British tahun 1883. Sejarah Bukit Dinding ini telah direkodkan seawal 1870 dan telah dipetakan oleh British pada 1883 berikutan terdapat aktiviti pembukaan lombong bijih timah di Ulu Kelang oleh Raja Abdullah.

Kawasan Padang di AU4 yang terletak di lembah Sungai Gisir, Hulu Kelang. Adalah dijangka di sinilah berlakunya pertempuran The Battle of Bukit Dinding di antara Pasukan Yap Ah Loy dan Pasukan Chong Chong / Syed Mashoor, Kawasan lapang ini terletak berhampiran dengan Sungai Gisir dan dahulunya terdapat kawasan perkampungan Melayu di sini yang dikenali sebagai Kampung Seri Lembah Keramat. Namun begitu tapak pertempuran sebenar masih tidak diketahui berikutan tiada rekod asal ditemui di dalam rekod sejarah dan kawasan sekitar Bukit Dinding dan Sungai Gisir juga telah dibangunkan dengan pesat.

Sungai Gisir di Lembah Keramat, Ulu Kelang. Kini telah menjadi longkang besar atau monsoon drain di lokasi. Pada waktu dahulu, Sungai Gisir ini dipenuhi dengan sumber bijih timah dan menarik perhatian Raja Abdullah untuk melombong di sekitar kawasan Sungai Gisir ini. Kesan lombong bijih timah ini telah pun hilang di dalam lipatan sejarah dan kawasan Ulu Kelang kini telah pesat membangun tanpa sedikit pun sebarang kesan sejarah yang ditinggalkan di sini.